Tekst stanowi głos w dyskusji dotyczącej filozoficznych wniosków, jakie można wysnuć z systematycznych badań empirycznych nad intuicjami w kwestii odniesienia nazw własnych. Artykuł nawiązuje do słynnych badań Machery’ego i współpracowników, w których zaobserwowali oni różnice międzykulturowe w intuicjach semantycznych Amerykanów i Chińczyków. Autorzy badań używają tego rezultatu, by podać w wątpliwość użyteczność intuicji w sporach filozoficznych dotyczących zagadnienia odniesienia nazw własnych. W artykule przedstawiam wyniki własnych badań filozoficzno-eksperymentalnych, które mają na celu nie tyle badanie intuicji semantycznych, ile analizę (...) metod wykorzystywanych do tego w dotychczasowych studiach poświęconych tej tematyce. Rezultaty moich badań wskazują na znaczącą niestabilność werdyktów dotyczących kwestii odniesienia nazw własnych i podatność tych werdyktów na czynniki nieistotne z filozoficznego punktu widzenia. Bazując na zebranych danych, twierdzę, że metody stosowane w dotychczasowych badaniach filozoficzno-eksperymentalnych poświęconych tematyce odniesienia nazw własnych nie gwarantują pomiaru intuicji o pożądanym charakterze. (shrink)

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus (pragnienia). Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy (...) zasadą samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza poglądów F.A. von Hayeka na temat moralności (zebranych z różnych jego dzieł) oraz wskazanie na ich znaczenie dla współczesnych dyskusji w filozofii politycznej, jak również w etyce. Warto podjąć ten temat z uwagi na potrzebę opracowania myśli aksjologicznej Hayeka, wybitnego myśliciela o poglądach mocno skrystalizowanych, spójnych i oryginalnych. Jego refleksje mają potencjał, aby wiele wnieść w debaty na temat wartości, są one jednak mało znane lub niesłusznie pomijane. W pierwszej części rozważań wyjaśniam, w jaki (...) sposób według Hayeka moralność wspiera wolność indywidualną, a więc wartość centralną w jego aksjologii: społeczeństwo jest wyposażone w moralność (obok prawa stanowionego) w celu zachowania porządku przy minimum stosowania przymusu (istota ładu wolnościowego). Rozdział drugi poświęcam omówieniu wyróżnionych przez Hayeka rodzajów moralności, wskazuję, w jaki sposób, wzajemnie się uzupełniając, konstytuują one tradycję moralną. Chodzi o zespoły zasad fundujących z jednej strony ład naturalny (jego normy odpowiadają instynktownym postawom słusznie dochodzącym do głosu w małych wspólnotach), z drugiej strony – tzw. ład rozszerzony (związane z nim normy nie są zgodne z instynktami, regulują współistnienie obcych sobie ludzi wchodzących w anonimowe relacje w obrębie dużych społeczności ludzkich). W rozdziale trzecim przedstawiam Hayeka poglądy w kwestii możliwości uzasadnienia norm tradycyjnej moralności. Chodzi zwłaszcza o rozwinięcie poglądu, że uznawanie zasad moralności jest kluczowe dla społeczeństwa wolnościowego, i to niezależnie od tego, czy mamy dla nich zadowalające racjonalne uzasadnienie. W końcowej części rozważań zasygnalizowane jest znaczenie Hayeka koncepcji moralności w zakresie nurtów myśli politycznej, z którymi Hayek jest wiązany (indywidualizm, liberalizm, konserwatyzm), jak również dla metaetyki (próba odtworzenia zasad konstytutywnych dla cywilizacji; głos w dyskusji między perspektywą bezstronną i stronniczą w etyce). (shrink)

Tekst ten jest częścią zapisków autobiograficznych i niniejszym publikowany jest po raz pierwszy. Traktuje on o złożonej kwestii: jak mają pokolenia później urodzonych, którzy występują w roli współobywateli, zachować się wobec winy moralnej i politycznej, jaką obarczone są ostałe przy życiu postacie ze świata publicznego z okresu najnowszych dziejów, w sytuacji, gdy ciąży na tych postaciach odpowiedzialność za udzielanie przez nie niegdyś szczególnego – z uwagi na wysoką pozycję i zakres ich społecznego oddziaływania – wsparcia pokonanemu tymczasem zbrodniczemu reżimowi. (...) W szczególności chodzi w tym wypadku o kwestię, jaką rolę przy osądzaniu budzącego zastrzeżenia postępowania odgrywa czasowy dystans. W poniższym tekście przyjmuje się w punkcie wyjścia, że retrospektywny osąd minionych zachowań – przy niezmiennych standardach moralnych – może ostatecznie wypaść inaczej, to znaczy, może być bardziej powściągliwy, aniżeli osąd, jaki na temat ekskulpacji ostałych przy życiu postaci ze świata publicznego wypowiadany będzie przez ich rówieśników w sytuacji obecnego ich ze sobą kontaktu face to face. Trzeba bowiem w wypadku asynchronicznego aplikowania tych samych zasad moralnych baczyć na okoliczności historyczne, którym onegdaj przypisywano inną wagę niźli waga, jaka jest przypisywana im obecnie. Ma to miejsce wówczas, kiedy w czasie, który od tamtej pory upłynął, miały miejsce procesy uczenia się, które zmieniły standardy kultury politycznej oraz rozumienie politycznej i moralnej odpowiedzialności obywateli. (shrink)

The paper aims at a critical investigation of the famous initial chapter of the so called "transcendental deduction of categories" from Hegel's "Science of Logic". At first, some graphic interpretation of the dialectic of becoming is proposed to show how different aspects of it fit the general "thesis–antithesis–synthesis" scheme ruling the transcendental deduction. Then the question is put forward whether the notions involved in Hegel's doctrine of becoming can really serve any explanation or clarification of it. The not very surprising (...) answer is that instead of explaining anything they badly need explanation themselves. A suspicion arises that Hegel's actual intention could have been rather to completely confuse a reader at the very beginning of the exposition of his system, with the hope that after such a shocking treatment he will loose his criticism altogether. Such tactics can be very effective sometimes, as the famous Blitzkrieg invented by German General Staff showed once. (shrink)

Trust is a fundament of decent and just health care. In a subtle relation between patient and physician trust not only fuels the process of therapy but also plays a therapeutic role itself. Trust is a precondition of successful cooperation – it lowers its costs, increases efficiency and brings satisfaction to the partners. Only altruistic trust acts as such. Philosophical arguments as well as experiments analysing birth of trust in health care praxis prove the validity of the altruistic model. Distinction (...) between these two models casts light on the contemporary health care crisis. Many of todays’ reforms improve only cognitive side of trust by increasing predictability and efficiency of the health care system, while neglecting its crucial – ethical side. Article analyses also ambivalent influence of new technologies on these processes. (shrink)

B. Spinoza w Etyce w porządku geometrycznym dowiedzionej argumentuje za nieśmiertelnością ludzkiej duszy. Bliższa analiza pokazuje jednak, że owa „nieśmiertelność” niewiele ma wspólnego z tą, za którą opowiadała się tradycyjna metafizyka. W artykule badam argumentację Spinozy i wykazuję, że dowody tez, na które się powołuje, są problematyczne.

W niniejszym artykule rozważam możliwość orzekania prawdy i fałszu o wytworach aktywności artystycznej człowieka, czyli dziełach sztuki. Rozważania te zawierają trzy ograniczenia: w polu moich zainteresowań pozostają przede wszystkim literackie dzieła sztuki; chodzi mi przede wszystkim o czysto poznawczy sens prawdy i fałszu, w szczególności, możliwość aplikacji tzw. klasycznej definicji prawdy; za podstawę swoich rozważań biorę przede wszystkim ustalenia wypływające z rozważań fenomenologów, w szczególności: W. Stróżewskiego, R. Ingardena, M. Heideggera i E. Husserla. Ustalenia te pozwalają mi ostatecznie przyjąć, iż (...) dzieła sztuki nie mogą być wprawdzie nosicielami prawdy klasycznie pojętej, ale są i mogą być siedliskiem „prawdy jako manifestacji”. (shrink)

I argue that Ireneusz Ziemiński doesn't justify his skepticism about knowledge of existence of God. First, he reduces a question to metaphysical one - do we have sound, valid proofs of God's existence and imposes too heavy conditions on arguments for God. Second, he doesn't show that disagreement between philosophers in that question justify his negative assessment of arguments. Third, Ziemiński omits epistemological question what is knowledge of God's existence, especially in its direct form as well as externalistic account's of (...) knowledge of God, for example Plantinga's and Alston's. (shrink)

ON SPINOZA’S PROOFS OF (SPINOZIAN) GOD’S EXISTENCE AND THE PROOF OF THE UNIQUENESS OF THE SPINOZIAN SUBSTANCE In this paper I analyze Spinozian ontological arguments for God’s existence from Ethica ordine geometrico demonstrata. I argue that the first proof suffers from circulus vitiosus, whereas the others have at least one non-obvious premise. I also consider P. Gut’s modification of the first proof, reported to me during the conference “The Philosophy of the 17th Century—Its Origins and Continuations” (Gdańsk, 16.06.2011). Meanwhile, I (...) address D. Chlastawa’s remark that theorem 7 and 14 from Ethica… makes Spinoza’s theory inconsistent. Keywords: SPINOZA, GOD’S EXISTENCE, PROOF, UNIQUENESS, SUBSTANCE Discipline: PHILOSOPHY. (shrink)

Solidarity is the fundamental principle of the majority of the European health care systems. According to the classical distinction, there are three kinds of solidarity: risk solidarity, age solidarity and income solidarity. The aim of this principle is to create a community based on risk sharing, mutual obligation and care, taken especially of the suffering, the troubled and the disadvantaged. The progressive privatization of health care and the individualization of risk in health insurance motivate the question about the sustainability of (...) this principle in many European health care systems. Concurrently, technological progress change the outlook of modern medicine and health care, inspiring the revival of the debate on the role of solidarity in health care systems and new struggles for this principle. Discussions of ethical issues, social activism and the implementation of new legislative solutions stress the importance and the unchanging value of solidarity in varying social conditions. (shrink)

In Soviet ethical literature, the study of the language of morals is denoted as “the study of ethical categories”. These categories include the concepts of good and evil, duty, conscience, dignity, happiness and meaning of life. The set of categories is open but these traditional categories will always constitute the core of the system of ethical concepts. Remarkable difficulties in interpreting the nature of ethical categories result from the fact that they develop on the borderland between two forms of social (...) consciousness – morality and ethics conceived of as the science of morals. Thus, on the one hand, they are scientific notions, but, on the other, they retain the specific qualities of morality: prescriptivity, evaluativeness and evocativeness. While professing his allegiance to the programme of Marxist ethics as a science intended to develop a system of ethical categories the author points out the danger of overrating the role of the economic factor as this may lead to misapprehending the specific qualities of ethics. (shrink)

The paper provides an analysis of the impact of negative emotions on decision-making processes. It questions the common-sense view that negative emotions diminish rationality of decisions, i.e., increase the probability of making suboptimal choices. It is argued in the paper that this view is untenable on the grounds of neuroscience, cognitive science and evolutionary theory: the results provided by these sciences support the view that negative emotions in most instances of their occurrence, i.e. types of negative emotions, not only fail (...) to undermine rationality of decision-making but substantially contribute to it. This does mean saying that token-negative emotions never undermine rationality of decision-making. But, as is argued in the paper, the fact that token-negative emotions may have sometimes this kind of negative effect is fully consistent with the claim that, as a rule, the effect is positive, so that one can speak about the causal connection between types of negative emotion and rational decision-making. (shrink)

Czy emocje mogą wpływać na myślenie? Jaka jest ich geneza? Oto pytania, które są przedmiotem naukowej refleksji w prezentowanym opracowaniu, które stawia sobie za cel interdyscyplinarną analizę problematyki stanów emocjonalnych w odniesieniu do procesów kognitywnych. Najnowsze badania neuronaukowe przynoszą coraz więcej odkryć, które pomagają nam lepiej zrozumieć pracę mózgu oraz centralnego układu nerwowego oraz ich relacji do tzw. wyższych funkcji umysłowych jak planowanie, czy poznanie. Wskazują one na wzajemną relacje stanów emocjonalnych oraz procesów poznawczych, co jest kolejnym krokiem w dyskusji (...) problemu mind-body. (shrink)

In this paper I discuss the arguments against the existence of artefacts, which were propounded by Mariusz Grygianiec in his book Identyczność i trwanie. I show that all of these arguments are inconclusive or are in the need of further elaboration. Therefore, I conclude that the the metaphysical thesis to the effect that artefacts do not exist remains unsupported.

The topic of the paper is to be the problem of normativity within naturalised epistemology. I pose a question whether naturalism can be conducted as a normative enterprise or whether it is merely descriptive as traditional epistemologists and some naturalists maintain. The article consists of two parts. The first one is an introduction to the main theses of naturalised epistemology, and the second one presents and disputes arguments against naturalised epistemology introduced in Jonathan Knowles’ book Norms, Naturalism and Normativity. In (...) the first part of the paper I indicate main differences between traditional and naturalised epistemology, especially I analyse their answers to the most important epistemological questions: What is the source of epistemic norms? When are beliefs valuable and how to gain such beliefs? What are criteria of justified belief and knowledge? The reason of differences in solutions of these problems is rotted in a different attitude to the naturalistic fallacy taken by the two sides of the discussion. Naturalists treat this fallacy as something that cannot be avoided and this approach deeply influences their account of normativity. To justify this thesis I firstly recall the traditional meaning of “normativity” on the bases of Descartes’ epistemology, post-Cartesian internalists’ and neopositivits’ works. Secondly, I present how and why the meanings of “epistemic norm” and “justified belief” have changed within naturalism. In this part I refer to Quine’s and Goldman’s naturalism. The second part of the paper discuses Knowles’ argument that the task of delivering genuine epistemic norms by naturalism is misguided and unreachable, for norms which naturalists refer to are reducible to descriptive statements. Naturalism, therefore, cannot be normative and consequently it cannot be an epistemology. I do not agree with this statement and in the last part of the paper I present how naturalised epistemic norms could be understood as different from descriptive statements, what functions they could perform and why naturalised epistemology is not redundant. (shrink)

According to the new Eurostat’s and Gus’s research, in Poland and in the other European countries the population’s aging process is proceeding. In the researchers’ opinion, the growth of the number of the old causes the constant rise in the demand of health services. Because of that, from among different goods, the health is the most precious to humans. As Kazimierz Szewczyk has correctly established, the health value is high, because it belongs to limited resources. Not all of the medical (...) services are guaranteed by healthcare system, therefore the need of implementing economical rules in the process of allocation of limited health values important. In the opinion of numerous doctors, psychologists and ethics, e.g. Jarosław Derejczyk, Barbara Bień, Janina Kokoszka-Paszkot and Joanna Szczygieł patients who are old belong to disadvantaged group. The patients are not given the priority in access to health benefits, and they are also discrimanated. In this article I am going to enumerate and describe the medical methods, that are used in economical distribution of health care benefits. Later I’ll explain, why during distribution of benefits, the quality of life of old people, and not only their register age, should be taken into consideration. (shrink)

The paper presents three different Fregean approaches towards the question of truth, all of which can be classified as belonging to the category of minimalistic theories, namely the identity theory of McDowell and Hornsby, the 'modest' conception of truth proposed by Wolfgang Künne and the 'alethic realism' of William Alston. The conceptions are described as realistically biased, in spite of their refusal to accept 'objectual' facts as entities in the world. It is argued that a legitimate position can be distinguished (...) within the current truth-theoretical investigations that can be called 'realistic minimalism about truth'. It is emphasised that the conceptions of meaning which are assumed by Fregean truth theories have an essential impact upon the tendency of such minimalistic theories to gravitate either towards deflationism or towards realism. Four typical characteristics of realistically biased minimalistic theories of truth are distinguished, three of which are also accepted by deflationists of different kinds. These characterisctis are: (1) assuming indefinability of truth, (2) describing truth in terms of identity between the content of a proposition and the fact, (3) accepting the status of truth as a property (the status of truth as a property is questionable for most minimalists, but there are some who accept it), and (4) describing truth as a relational property of propositions with respect to "the ways things are" in reality. Accepting the latter thesis without rejecting the first two must be grounded in assuming a referential conception of meaning, i.e. a conception of meaning according to which separate expressions and the content of a proposition as a whole concern something that is independent of the subject and of the language. Such a semantic base makes it possible for a theory of truth to be minimalistic, in the sense of not trying to define the nature of truth, while remaining realistic with respect to the question of truth. This can only be the case because the assumed referential conception of meaning itself makes the claim that the contents of true propositions express the ways things are in reality. (shrink)

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus. Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy zasadą (...) samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki. (shrink)